मणिमहेश कैलास यांना भरमौरी कैलास असेही म्हणतात. कारण ते भरमौर गावाजवळ आहे. मणिमहेश कैलास हे शिव आणि पार्वतीचे क्रीडांगण मानले जाते. या भागात शिव आणि पार्वती त्यांचे एकांत जीवन जगतात. मणिमहेश तलाव समुद्रसपाटीपासून सुमारे 13,000 फूट उंचीवर आहे आणि त्याच्या समोरील भरमौरी कैलास पर्वत शिखर समुद्रसपाटीपासून 19,000 फूट उंचीवर आहे. या बर्फाच्छादित डोंगरावर पहाटे प्रकाशाची पहिली किरणे दिसतात. भगवान शंकराच्या गळ्यातील नागाच्या मणीतून प्रकाशाचा हा किरण निघतो आणि या पर्वतावर पसरतो. म्हणजे त्या प्रकाशकिरणांसह भगवान शिव भरमौरी कैलासात पोहोचले आहेत. त्यामुळे या तलावाला मणिमहेश तलाव असे म्हणतात. मणि महेश कैलास हे हिमाचल प्रदेशातील चनवा जिल्ह्यात आहे. दिल्लीपासून 500 किमी. पठाणकोट आणि तिथून १३५ कि.मी. वरील बाजूस चंबा आहे. तिथून ६५ किमी. नंतर भरमौरला पोहोचू शकतो आणि तेथून बस किंवा वाहनाने हडसरपर्यंत रस्त्याने १२ किमी. हडसर येथून पुन्हा पायी प्रदक्षिणा सुरू होते. हडसर पासून 7 किमी अंतरावर धनचौह नावाची जागा आहे. तेथून पार्वती कुंड ७ किमी अंतरावर आहे. माता पार्वती येथे स्नान करतात असे मानले जाते. त्याच्या समोर 1 किमी अंतरावर मणिमहेश कुंड असून समोर भरमौरी कैलास दिसतो. त्यात गणपती, नंदी, कार्तिक्य इत्यादी देवता अनेकदा प्रकट होतात असे मानले जाते. धनचौहमध्ये भस्मासुराने शिवशंकरांना प्रसन्न करण्यासाठी कठोर तपश्चर्या केली. भगवान शंकरांनी प्रसन्न होऊन हे वरदान दिले की तू ज्याच्या डोक्यावर हात ठेवशील ते जळून जाईल. हे स्थान शिव आणि पार्वतीचे क्रीडांगण असल्याने भस्मासुराला वरदान देताना माता पार्वती शंकरासोबत होती. तिला पाहून भस्मासुरने पार्वतीचा पाठलाग केला. तेव्हा शंकराने त्याला थांबवले. म्हणून तो आपल्या डोक्यावर हात ठेवण्यासाठी भगवान शंकराच्या मागे गेला. नंतर भगवान विष्णूंनी मोहिनीच्या रूपात नृत्य केले आणि भस्मासुराला स्वतःच्या डोक्यावर हात ठेवण्यास भाग पाडून नष्ट केले.
कैलास महात्म्य : कैलासचे नाव घेतल्यावर प्रत्येक भारतीयाचा गळा भरून येतो. शिवशंकर भोलेनाथ हे सर्वांचे दैवत आहेत. असे मानले जाते की शिवशंकर कैलासात राहतात आणि ही त्यांची लीलाभूमी आहे. असे मानले जाते की शंकर, भगवान विष्णू, भगवान ब्रह्मा आणि इतर सर्व देवता, यक्ष, किन्नर, गंधर्व, अप्सरा इत्यादींसह शिव हे सर्व कैलासाच्या परिसरात राहतात. कैलास नावातच एक अद्भुत रहस्य आहे. कैलास यात्रा म्हणजे आत्मसाक्षात्काराची यात्रा. कैलासाच्या वाटेवर आपण म्हणजे मुक्तीच्या वाटेवर. कैलासचे एक आकर्षण म्हणजे ते हजारो वर्षांपासून लोकांच्या मनात कायम आहे. त्यात काही खास आहे तीच इथली शुद्धता, चांगुलपणा आणि आध्यात्मिक ऊर्जा आहे. कैलास पर्वताभोवतीची दैवी स्पंदने आणि दैवी कंपने खूप उच्च आणि थरारक अनुभव देतात.
भारतातील कैलास: कैलास हा शब्द ऐकताच आपल्या डोळ्यांना तिबेटमध्ये वसलेल्या कैलास मानसरोवरची आठवण होते जी चीनने काबीज केली होती. परंतु त्याच वेळी, भारतामध्ये चार कैलास आहेत जे तितकेच शुभ आणि रोमांचक अनुभव देतात याबद्दल फारसे माहिती नाही. विशेष म्हणजे या चार कैलासाजवळ एक सरोवरही आहे. भारतातील या चार कैलासांची नावे 1) आदि कैलास 2) श्रीखंड कैलास 3) मणि महेश कैलास 4) किन्नर कैलास
खरे तर 1962 च्या भारत-चीन युद्धापूर्वी तिबेट कैलास मानसरोवर यात्रेसाठी भारतातून प्रवासी जात असत. या पाच कैलासांसह पंच कैलास यात्रेची संकल्पना तयार झाली आहे. पंच कैलास प्रमाणेच पंच बाधी, पंच केदार आणि पंच प्रयाग ही हिमालयातील सर्वात पवित्र क्षेत्रे आहेत.
■ वैशिष्ट्ये :
✅ अनुभवी संघटक आणि शेरपा
✅ सुसज्ज वैद्यकीय किट, ऑक्सिजन सिलेंडर आणि आपत्कालीन व्यवस्था
✅ ट्रेकला जाताना पोनी (घोडा) मिळतात. सरासरी 3,000 रू .ते 4,000 रू. त्याची किंमत असू शकते. हा खर्च ज्या प्रवाशांना प्रत्यक्ष प्रवासादरम्यान घोडा हवा आहे त्यांनाच करावा लागणार आहे.
🟠 यात्रा कार्यक्रम - Itinerary
-
१७ जून - पुण्याहून - मुंबईहून प्रयाण - रेल्वे 3 एसी
-
१८ जून - अमृतसर - ट्रॅव्हलर रात्रीचा प्रवास
-
१९ जून (पहाटे) - भरमौर येथे आगमन
-
२० जून - भरमौर ते भरमणी मंदिर ट्रेक (8 किमी) भरमौर येथे परत - रात्री भरमौर येथे मुक्काम
-
२१ जून - भरमौर ते हार्डसर (१३ किमी) जीप/बस आणि हार्डसर ते धांचो (६ किमी) ट्रेक रात्रीचा मुक्काम धांचो टेंट येथे
-
२२ जून - धांचो ते मणिमहेश तलाव (7 किमी) ट्रेक रात्रीचा मुक्काम (मणीमहेश)
-
२३ जून - मणिमहेश ते धांचो (7 किमी) ट्रेक रात्री धांचो तंबू येथे मुक्काम
-
२४ जून - धांचो ते हार्डसर ट्रेक (6 किमी) आणि हार्डसर ते भरमौर जीप/बसने 13 किमी -भरमौर येथे मुक्काम
-
२५ जून - डलहौसी (मुक्काम)
-
२६ जून - अमृतसर - रेल्वे - मुंबईकडे - पुण्याकडे प्रयाण
-
२७ जून - रेल्वे प्रवास
-
२८ जून - पुण्यात आगमन
🟠 मणि महेश कैलास यात्रेसंदर्भातील महत्त्वाच्या गोष्टी :
1️⃣ हिमालयाच्या उंच पर्वतरांगांमधून हा प्रवास आहे. प्रत्येक यात्रेकरूने यासाठी केलेले नियम व सूचनांचे पालन करावे. हिमालयात, शेरपा आणि तुमच्यासोबत राहणाऱ्या मार्गदर्शकांशी मैत्रीपूर्ण आणि सौहार्दपूर्ण संवाद असणे आवश्यक आहे. प्रत्येक यात्रेकरूला प्रवासादरम्यान समूहासोबत येण्याची इच्छा असते. स्वतंत्र किंवा एकटे धावू नका.
2️⃣ नोंदणीच्या वेळी, यात्रेकरूंनी मणि महेश कैलासला भेट देण्यासाठी शारीरिक आणि मानसिकदृष्ट्या तंदुरुस्त असल्याची खात्री करावी. मणि महेश कैलास यात्रेसारख्या साहसी अध्यात्मिक प्रवासात नक्कीच काही धोके आहेत. प्रत्येक प्रवाशाने हे समजून घेऊन आपल्या जवळच्या कुटुंबीयांना आणि नातेवाईकांना याची कल्पना दिली पाहिजे. नैसर्गिक आपत्ती, बदलते हवामान, अचानक येणाऱ्या अडचणी आणि अनपेक्षित परिस्थिती यामुळे गंभीर समस्या निर्माण होऊ शकतात. हिमालयात प्रवास करताना जीवितहानी, आर्थिक नुकसान आणि अपघात होऊ शकतात. प्रत्येक यात्रेकरूने स्वतःच्या जबाबदारीवर ही यात्रा करावी. प्रत्येक प्रवाशाला विनंती करण्यात आली आहे की कोणत्याही अप्रिय घटना घडल्यास आयोजकांना जबाबदार धरता येणार नाही आणि आयोजकांचे कोणतेही कायदेशीर दायित्व नाही.
3️⃣ मणि महेश कैलास यात्रेदरम्यान फक्त शाकाहारी भोजन दिले जाते. कृपया लक्षात घ्या की जर एखादा यात्रेकरू त्याच्या वागणुकीमुळे, शारीरिक स्थितीमुळे किंवा इतर कोणत्याही कारणामुळे यात्रेसाठी अयोग्य ठरला तर त्याला वगळण्याचा/ परत आणण्याचा अधिकार यात्रेच्या प्रमुखाने राखून ठेवला आहे. अशा वगळलेल्या व्यक्तींना कोणताही आर्थिक परतावा मिळणार नाही. यावेळी यात्रा नेत्याचा निर्णय सर्वांवर बंधनकारक असेल. कृपया नोंदणी करण्यापूर्वी सहलीशी संबंधित सर्व माहिती मोकळ्या मनाने विचारा. शंकांचे निरसन करावे. त्यानंतरच नोंदणी करा.
4️⃣ सर्व प्रकारच्या तक्रारी आणि दाव्यांच्या न्यायालयीन प्रक्रियेचे कार्यक्षेत्र पुणे शहर न्यायालयाचे कार्यक्षेत्र असेल.
🟠 मणि महेश कैलास यात्रेची तयारी आणि कपडे व इतर आवश्यक वस्तूंबाबत सूचना :
1️⃣ मणि महेश कैलास यात्रेदरम्यान आपण हिमालयात 15,000 ते 18,000 फूट उंचीवर जातो. अनिश्चित हवामान, थंड वारे, अवकाळी पाऊस, बर्फ अशा वातावरणात हिमालयातील प्रवास नीट समजून घ्यायला हवा. प्रवासापूर्वी तीन महिने दररोज किमान 1 ते 2 किमी चालण्याचा सराव करा. तसेच श्वासोच्छवासाचा आणि प्राणायामचा सराव करा. थंड वारा आणि पावसापासून तुमचे संरक्षण करण्यासाठी तुमच्याकडे किमान काही सामान आणि कपडे असले पाहिजेत.
2️⃣ प्रत्येक यात्रेकरूला खालील वस्तू सोबत घेऊन जाण्याचा सल्ला दिला जातो : हुडी (टोपी) सह वारा संरक्षण जाकीट, लांब बाही स्वेटर-1, गरम हातमोजे, गरम पायमोजे, सूती मोजे, पँट-टी-शर्ट/सलवार कमीज 3 ते 4 सेट, मजबूत ट्रेकिंग शूज 1 शू लेससह 2, पाण्याची बाटली, सन ग्लासेस गॉगल, लहान एलईडी बॅटरीसह 4 सेल स्पेअर, रेन कोट (मोठ्या आकाराचा) / पोंचो, मध्यम आकाराचे लगेज रॅक-1, ट्रेकिंगसाठी मजबूत बॅकपॅक, सन स्क्रीन लोशन, रबरी स्लीपर इ., कॅमेरा पाउच – ज्यामध्ये कॅमेरा, पैसे, औषधे, कागदपत्रे ठेवता येतात.
3️⃣ प्रवास दररोज सकाळी ८ च्या दरम्यान सुरू होईल. संध्याकाळी ६ वाजेपर्यंत पुढच्या टप्प्यातील शिबिरात पोहोचू.
4️⃣ प्रवास करताना काळजीपूर्वक आणि आत्मविश्वासाने हालचाल आवश्यक आहे. खडतर वाटेवरून चालताना आम्ही सर्वांचे तसेच शेरपा आणि मार्गदर्शकांचे सहकार्य घेतो. एकट्याने काहीही करण्याची हिंमत करू नका. हा प्रवास एका गटाने करावा लागतो.
5️⃣ ट्रेक दरम्यान तुमच्या सामानाचे वजन 7 किलो आहे. अशा मर्यादेत असावे.
ई) रात्रीचा मुक्काम तंबू/होम स्टेमध्ये आहे. आहारात चपाती/पुरी, डाळ, भाज्या, भात, लोणचे, पराठे, सूप, चहा, कॉफी आणि स्थानिक भाज्या यांचा समावेश असेल.
🟠 विशेष सूचना :
काही अपरिहार्य कारणांमुळे वेळापत्रक बदलू शकते, नैसर्गिक समस्या, दरड कोसळणे, कार तुटणे, रस्ता बंद होणे, राजकीय समस्या, आंदोलने इत्यादी. कृपया लक्षात घ्या की काही गोष्टी आयोजकांच्या कार्यक्षेत्राबाहेर असू शकतात. त्यावेळी सर्व प्रकारचे सहकार्य करावे लागेल.
🟠 महत्त्वाचे: संपूर्ण प्रवासात तुमचे मूळ आधार कार्ड सोबत ठेवा.
🟠 नोंदणी कशी करावी?
➡️ ऑनलाईन नोंदणी करा या बटणावर क्लिक करा.
➡️ फॉर्म मधील माहिती व्यवस्थित भरा.
➡️ QR Code स्कॅन करून शुल्क भरा अथवा बँक खात्यात NEFT द्वारे शुल्क भरा. नोंदणीच्या वेळी ₹30,000/- ची रक्कम भरावी लागेल. उर्वरित रक्कम प्रवासाच्या तारखेच्या 30 दिवस अगोदर भरणे आवश्यक आहे.
➡️ अर्ज व शुल्क भरल्याची माहिती 9309462627 यावर व्हॉटसअप द्वारे कळवा.
🔴कॅन्सलेशन / रिफंड पॉलिसी : एकदा नोंदणी केली की ती कोणत्याही कारणास्तव रद्द करता येणार नाही. भरलेली रक्कम परत केली जाणार नाही. तुम्ही प्रवासाच्या ३० दिवस आधी बदली व्यक्ति देऊ शकता.